Theo Kellgren và Lawrence, thoái hoá khớp được chia thành 4 giai đoạn, trong đó giai đoạn IV là nghiêm trọng nhất.

Giai đoạn 1 thường không có triệu chứng rõ ràng, rất dễ nhầm với các bệnh đau nhức xương thông thường. Thoái hoá khớp thường bắt đầu ở khớp gối, tuy nhiên, tùy từng người bệnh sẽ có biểu hiện bất thường ở các khớp khác nhau. Trong giai đoạn này, người bệnh vẫn có thể đi lại, sinh hoạt bình thường, chỉ trong trường hợp vận động nhiều, đứng lên ngồi xuống liên tục (hoặc vận động các khớp khác liên tục) mới cảm thấy đau. Trên phim chụp X-Quang chưa phát hiện tổn thương bất thường.

Các triệu chứng đau nhẹ dần xuất hiện

Trong giai đoạn II, người bệnh dần cảm nhận rõ ràng hơn các triệu chứng của thoái hoá khớp. Lớp sụn tại khớp chưa bị tổn thương nhiều, bao hoạt dịch vẫn hoạt động bình thường nên các khớp vẫn được bôi trơn và hoạt động ổn định. Tuy nhiên, các gai xương nhỏ bắt đầu hình thành. Khi vận động, các gai xương này sẽ chạm vào mô trong khớp, dẫn đến người bệnh cảm thấy đau khi vận động nhiều. Khi thời tiết trở lạnh hay mới ngủ dậy các khớp cũng đau và cứng hơn. Trên phim chụp X-Quang có thể thấy sụn khớp đã bắt đầu hao mòn đi, khe khớp hẹp hơn và xuất hiện hình ảnh gai xương.

Giai đoạn III

Giai đoạn IV

Nguyên nhân dẫn đến thoái hoá khớp

Nguyên nhân trực tiếp

Thoái hóa khớp là quy luật tự nhiên, tuy nhiên, tùy vào cơ địa, thói quen sinh hoạt, chất lượng cuộc sống mà quá trình thoái hóa đến sớm hay muộn, tiến triển nhanh hay chậm

Thoái hóa khớp thường bắt đầu xuất hiện từ sau tuổi 40 nếu không có các nguyên nhân khác tác động. Tuổi càng cao thì tỉ lệ mắc bệnh càng tăng. Sự lão hóa (thoái hóa khớp nguyên phát) có liên quan chặt chẽ với tuổi:

• 15 – 44 tuổi: tỉ lệ thoái hóa khớp là 5%
• 45 – 64 tuổi: tỉ lệ thoái hóa khớp là 25 – 30%
• 65 tuổi trở lên: tỉ lệ thoái hóa khớp là 60 – 90%

Khi tuổi còn trẻ các tế bào sụn liên tục được sinh ra, nhưng khi trưởng thành các tế bào sụn giảm dần khả năng sinh sản và tái tạo. Khi tuổi càng cao, cùng với sự lão hóa của cơ thể, các tế bào sụn cũng giảm dần về số lượng và giảm khả năng tổng hợp chất tạo nên sợi colagen và mucopolysacarit, làm cho chất lượng sụn kém dần nhất là tính đàn hồi và khả năng chịu lực. Sụn khớp được nuối dưỡng bởi dịch thấm từ các mạch máu ở phần xương dưới sụn. Loãng xương cùng với các thương tổn mạch máu ở người cao tuổi làm cho dĩnh dưỡng sụn khớp bị suy giảm. Các yếu tố trên làm cho sụn khớp bị thoái hóa, mỏng đi, kém tính bền chắc và trở nên mủn dễ bị dập vỡ dưới tác dụng của lực cơ học.

Nguyên nhân gián tiếp

• Mắc chứng béo phì: Người béo phì làm khớp gối, khớp háng và cột sống thắt lưng thường xuyên quá tải, thêm nữa mô mỡ giải phóng ra các cytokin viêm tác động lên mô sụn gây tổn thương sụn. Nghiên cứu của chúng tôi cũng cho kết quả tương tự với các tác giả nước ngoài và trong nước cho thấy người béo phì có tỉ lệ thoái hóa khớp gối và khớp háng cao hơn người không béo phì ở cùng độ tuổi gấp 2,3 lần.
• Tăng tải trọng lên khớp: Tăng tải trọng lên khớp do nghề nghiệp, những người thường xuyên phải mang vác nặng như công nhân khuân vác, thợ xây dựng… thì cột sống, khớp gối, khớp háng bị thoái hóa sớm. Những bộ tộc có thói quen đội các vật nặng lên đầu để vận chuyển thường bị thoái hóa cột sống cổ sớm …
• Dị dạng bẩm sinh xương khớp: Các dị dạng bẩm sinh hệ xương khớp làm thay đổi diện tỳ nén bình thường của khớp và cột sống, vùng diện khớp bị tì nén nhiều hơn thì sụn khớp bị tổn thương sớm, làm khớp bị thoái hóa sớm hơn. Người có bất thường hệ xương khớp bẩm sinh hoặc xảy ra lúc trẻ sẽ dẫn đến thoái hóa khớp sớm và trầm trọng hơn bình thường.
• Tổn thương cơ học: Các khớp có tiền sử bị bị tổn thương do các chấn thương cơ học hoặc hoạt động quá mức như chơi thể thao, lao động mang vác nặng. Các biến dạng thứ phát sau chấn thương, u, loạn sản, làm thay đổi mối tương quan của lực cơ học tác động lên diện khớp, hình thái của khớp và cột sống, dẫn đến thoái hóa khớp sớm hơn các khớp khác.
• Nội tiết: tuổi mãn kinh, đái tháo đường, loãng xương do nội tiết.
• Mắc bệnh về chuyển hóa: bệnh gút, bệnh da sạm màu nâu.

Các biện pháp phòng ngừa bệnh thoái hoá khớp

• Duy trì cân nặng lý tưởng để hạn chế trọng lượng của cơ thể gia tăng áp lực lên hệ thống dây chằng và xương khớp. Áp dụng các biện pháp giảm cân khoa học nếu cần.
• Vận động đúng tư thế: Tăng cường luyện tập thể dục thể thao để tăng cường sự dẻo dai và chắc khỏe của xương.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học: Hạn chế đồ chiên xào rán, thực phẩm có chỉ số đường huyết cao. Tăng cường bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết cho xương, sụn khớp nhằm thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào, ngăn ngừa quá trình thoái hoá xảy ra.
• Ngay khi xuất hiện các triệu chứng thoái hoá khớp ở giai đoạn sớm, cần tiến thành thăm khám để có phác đồ điều trị thích hợp.